2.Bölüm
Trans ve interseks çocuklar nasıl yok sayılıyor?
Adalet Atlası 2’nin bu bölümünde hukukçu Efruz Kaya, psikiyatrist Koray Başar ve tarihçi Nazan Maksudyan ile yetişkinlerin, çocukların özerkliğini nasıl yok sayabildiğini tartışıyoruz. Konuyu, görmezden gelinen tarihsellikleriyle trans ve interseks çocukların deneyimlerinden yola çıkarak ele alıyoruz.
Çocukların irade ve edimlerinin, aile, tıp ve hukuk tarafından hangi gerekçelerle baskılandığını LİSTAG’ın “Kendimi Bildim Bileli” kitabından Can’ın ve Belgin Günay’ın KaosGL’de çıkan yazıları üzerinden konuşuyoruz. Metinleri, oyuncular Hakan Emre Ünal ve Nergis Öztürk’ün seslendirdiği bölümde yanıtını aradığımız bazı sorular şöyle:
Çocuklar neden ya masum ya da manipüle edilebilen yarı-özneler olarak görülüyor? Trans çocuklar bu ikilik içinde nasıl bir çatlak yaratıyor? Çocuğun ayırt ediciliği hukuk ve tıpta nasıl bir rol oynuyor? Bedensel gelişimlerin tibbileştirilmesi tarihte nelere yol açtı? İnterseks ve trans çocuklara yaşatılanlar yetişkinlere dair ne söylüyor? Çocuğun üstün yararı ilkesi, patriyarkal korumacılıkla nasıl şekilleniyor? Devlet ve ailenin iş birliğine karşı LGBTİ çocukların direniş alanları neler?
Çocukların irade ve edimlerinin, aile, tıp ve hukuk tarafından hangi gerekçelerle baskılandığını LİSTAG’ın “Kendimi Bildim Bileli” kitabından Can’ın ve Belgin Günay’ın KaosGL’de çıkan yazıları üzerinden konuşuyoruz. Metinleri, oyuncular Hakan Emre Ünal ve Nergis Öztürk’ün seslendirdiği bölümde yanıtını aradığımız bazı sorular şöyle:
Çocuklar neden ya masum ya da manipüle edilebilen yarı-özneler olarak görülüyor? Trans çocuklar bu ikilik içinde nasıl bir çatlak yaratıyor? Çocuğun ayırt ediciliği hukuk ve tıpta nasıl bir rol oynuyor? Bedensel gelişimlerin tibbileştirilmesi tarihte nelere yol açtı? İnterseks ve trans çocuklara yaşatılanlar yetişkinlere dair ne söylüyor? Çocuğun üstün yararı ilkesi, patriyarkal korumacılıkla nasıl şekilleniyor? Devlet ve ailenin iş birliğine karşı LGBTİ çocukların direniş alanları neler?
Konuklar hakkında
Efruz Kaya İstanbul’da yaşayan hukukçu ve aktivist. Göçmen ve mülteci hakları üzerine çalışan bir dernekte bir süre çalıştı. Şuan Pembe Hayat’ta trans çalışmaları yürütüyor. Farklı kurumlarda uzun zamandır LGBTİ+ aktivizmi yapmaya devam ediyor.
Nazan Maksudyan geç dönem Osmanlı İmparatorluğu ve modern Türkiye tarihi tarihçisidir. 2016’dan beri Berlin’de bulunan Maksudyan, Freie Universität Berlin'de Konuk Profesör ve Center Marc Bloch'ta araştırmacı olarak çalışmaktadır. Uzmanlık alanı geç Osmanlı İmparatorluğu'nun sosyal ve kültürel tarihidir. Çocuk ve gençlik çalışmaları, cinsiyet çalışmaları, küresel tarih, entelektüel tarih ve bilim tarihi konularında ek akademik eğitim ve araştırma deneyimine sahiptir. 2009–2010 yıllarında Berlin’de araştırmacı olarak, 2010–2011 ve 2017-2018 yıllarında Zentrum Moderner Orient'de Alexander von Humboldt bursiyeri olarak bulunmuştur. Yayınları arasında Türklüğü Ölçmek (Metis, 2005), Orphans and Destitute Children in the Late Ottoman Empire (Syracuse University Press, 2014), "Control over Life, Control over Body: Female Suicide in Early Republican Turkey”, (Women’s History Review , 2015); Ottoman Children and Youth During World War I (Syracuse University Press, 2019), "The Orphan Nation: Gendered Humanitarianism for Armenian Survivor Children in Istanbul, 1919–1922” (2020), “Revolution is the Equality of Children and Adults”: Yaşar Kemal Interviews Street Children, 1975,” IJMES (2021) yer almaktadır.
Koray Başar tıp ve uzmanlık eğitimini tamamladığı Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesinde Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalında öğretim üyesidir. Cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği, cinsel terapiler, HIV/AIDS, tedaviye dirençli depresyonda tedavi başlıca klinik ve araştırma ilgi alanlarıdır. Türk Psikiyatri Dergisi yardımcı yayın yönetmenidir. Ruh sağlığı alanında meslek örgütleri ve LGBTİ+ örgütleriyle cinsel kimlikle ilgili başvuruların değerlendirme ve izlemiyle ilgili eğitimler düzenlemektedir. Cinsel terapi eğitimini tamamladığı Cinsel Eğitim Tedavi ve Araştırma Derneği’nde (CETAD) eğitici olarak görev almaktadır. Türkiye Psikiyatri Derneği genel başkanı, Türkiye Sinir ve Ruh Sağlığı Derneği yönetim kurulu üyesidir. Üyesi olduğu Dünya Transgender Sağlığı Profesyonel Birliği (WPATH) tarafından hazırlanan trans ve toplumsal cinsiyete uymayan kişilere yönelik sağlık hizmetleri ile ilgili Bakım Standartları’nın güncel baskısının hazırlanma komitesinde görev yapmaktadır.
Okuma Önerileri
İnceleme
Başak Ertür ve Alisa Lebow. "Şöhretin Sonu: Bülent Ersoy'un Kanunla İmtihanı." sf. 391-426, Cinsellik Muamması Türkiye’de Queer Kültür ve Muhalefet, İstanbul Metis Yayınları, (2021).
Jean Luc Nancy, Tanrı, Adalet, Aşk, Güzellik, Monokl Yayınevi, (2012).
Julian Gill-Peterson, Histories of the Transgender Child, University of Minnesota Press, (2018).
Melanie Newbould, “When Parents Choose Gender: Intersex, Children, and the Law”, Medical Law Review, sf. 474-496 (2016).
Nurdan Gürbilek, Sessizin Payı, İstanbul Metis Yayınevi, (2021).
Özge Yücel, Tıbbi Kararlarda Özerklik Hakkının Korunması ve Hasta Talimatları, Seçkin Yayıncılık, (2018).
Sedat Sever, Çocuk ve Edebiyat, Tudem Yayınevi, (2015).
Sevra Fırıncıoğulları, Çocuk Klasiklerinde Adalet, Paradigma Akademi Yayınları, (2019).
Ropörtaj
Yaşar Kemal, Çocuklar İnsandır, Yapı Kredi Yayınları, (2018).
Derleme
Aras Güngör, Öteki Erkekler, Sel Yayıncılık, (2019).
Gökkuşağından Hikayeler, LİSTAG, (2020).
Kendimi Bildim Bileli, LİSTAG, (2020).
Çevrimiçi Yazılar
Andrea Salcedo, ‘Missouri dad’s testimony against transgender sports ban goes viral: ‘Let them have their childhoods’’, The Washington Post, (18.03.2021).
Belgin Günay, ‘Daha yolun başındayız ve bu yolculukta yoldaş olmaktan onur duyuyoruz’, KAOS GL, (23.06.2021).
Belgin Günay, ‘Hekimin değil, hakimin değil kişinin iradesi yön vermeli’, KAOS GL, (17.05.2021).
Belgin Günay, ‘Daha yolun başındayız ve bu yolculukta yoldaş olmaktan onur duyuyoruz’, KAOS GL, (23.06.2021).
Belgin Günay, İnterseks Çocuklara Tibbi Müdahaleler Çocuk İstismarıdır, KAOS GL, (23.04.2021)
Dılşa Ritsa, ‘7 Yaşındaki Trans Kız Çocuğun Davası Tüm Trans Çocukları Yakından İlgilendiriyor’, 5harfliler, (14.03.2020).
Hans Lindahl, ‘9 Young People on How They Found Out They Are Intersex’, Teen Vogue, (25.10.2019).
Jeffrey A. Singer, ‘Let Intersex Individuals Choose Their Destiny’, Cato Institute, (24.07.2019).
Organisation Intersex International Europe, #MyIntersexStory, https://myintersexstory.oiieurope.org. (2019).
Selin Gülgöz, ‘Çocuk Cinsiyetten Ne Anlar?’, 5harfliler, (26.05.2017).
Tuğçe Yılmaz, #TransÇocuklarVardır: “Biz, bizim olan hayatı istiyoruz”, 5harfliler, (31.01.2022).
Transfeminist Metinler, ‘Trans Çocukları Dinlemeden Haklarında Konuşmayın’, 5harfliler, (16.06.2020).
İzleme Önerileri
Video
Trans Çocuk Olmak: Cinsiyet Disforisi, +90, (25.06.2021). YouTube
İnterseks Olmak Ne Demek?, +90, (16.05.2019). YouTube
Cinsel Kimlik, Rayka Kumru, (15.03.2020). YouTube
Film
Can Candan (yön.) Benim Çocuğum, (2013).
Lucia Penzo (yön.) XXY, (2007).
Lukas Dhont (yön.) Girl, (2020).
Céline Sciamma (yön.). Tomboy, (2011).
Nora Fingscheidt (yön.), System Crasher, (2019).
Dizi
Sam Levinson (yön.) Euphoria, (2019).
Lauren Morelli (yön.) Tales of the City, (2019).
Dinleme Önerileri
Podcast
Medyascope, Gökkuşağı Bülteni (102): Eşcinsel ve Trans Çocuklar, Spotify
Ekin’i Büyütmek, S01E13. Yrd. Doç. Dr. Selin Gülgöz, Spotify
Michael Barbaro, A Wave of Anti-Transgender Legislation, Daily News, 20.04.2021 Apple Podcasts
Güncel Sanat İşleri
Gülsün Karamustafa, Abide ve Çocuk, (2010).
Efruz Kaya İstanbul’da yaşayan hukukçu ve aktivist. Göçmen ve mülteci hakları üzerine çalışan bir dernekte bir süre çalıştı. Şuan Pembe Hayat’ta trans çalışmaları yürütüyor. Farklı kurumlarda uzun zamandır LGBTİ+ aktivizmi yapmaya devam ediyor.
Nazan Maksudyan geç dönem Osmanlı İmparatorluğu ve modern Türkiye tarihi tarihçisidir. 2016’dan beri Berlin’de bulunan Maksudyan, Freie Universität Berlin'de Konuk Profesör ve Center Marc Bloch'ta araştırmacı olarak çalışmaktadır. Uzmanlık alanı geç Osmanlı İmparatorluğu'nun sosyal ve kültürel tarihidir. Çocuk ve gençlik çalışmaları, cinsiyet çalışmaları, küresel tarih, entelektüel tarih ve bilim tarihi konularında ek akademik eğitim ve araştırma deneyimine sahiptir. 2009–2010 yıllarında Berlin’de araştırmacı olarak, 2010–2011 ve 2017-2018 yıllarında Zentrum Moderner Orient'de Alexander von Humboldt bursiyeri olarak bulunmuştur. Yayınları arasında Türklüğü Ölçmek (Metis, 2005), Orphans and Destitute Children in the Late Ottoman Empire (Syracuse University Press, 2014), "Control over Life, Control over Body: Female Suicide in Early Republican Turkey”, (Women’s History Review , 2015); Ottoman Children and Youth During World War I (Syracuse University Press, 2019), "The Orphan Nation: Gendered Humanitarianism for Armenian Survivor Children in Istanbul, 1919–1922” (2020), “Revolution is the Equality of Children and Adults”: Yaşar Kemal Interviews Street Children, 1975,” IJMES (2021) yer almaktadır.
Koray Başar tıp ve uzmanlık eğitimini tamamladığı Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesinde Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalında öğretim üyesidir. Cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği, cinsel terapiler, HIV/AIDS, tedaviye dirençli depresyonda tedavi başlıca klinik ve araştırma ilgi alanlarıdır. Türk Psikiyatri Dergisi yardımcı yayın yönetmenidir. Ruh sağlığı alanında meslek örgütleri ve LGBTİ+ örgütleriyle cinsel kimlikle ilgili başvuruların değerlendirme ve izlemiyle ilgili eğitimler düzenlemektedir. Cinsel terapi eğitimini tamamladığı Cinsel Eğitim Tedavi ve Araştırma Derneği’nde (CETAD) eğitici olarak görev almaktadır. Türkiye Psikiyatri Derneği genel başkanı, Türkiye Sinir ve Ruh Sağlığı Derneği yönetim kurulu üyesidir. Üyesi olduğu Dünya Transgender Sağlığı Profesyonel Birliği (WPATH) tarafından hazırlanan trans ve toplumsal cinsiyete uymayan kişilere yönelik sağlık hizmetleri ile ilgili Bakım Standartları’nın güncel baskısının hazırlanma komitesinde görev yapmaktadır.
Okuma Önerileri
İnceleme
Başak Ertür ve Alisa Lebow. "Şöhretin Sonu: Bülent Ersoy'un Kanunla İmtihanı." sf. 391-426, Cinsellik Muamması Türkiye’de Queer Kültür ve Muhalefet, İstanbul Metis Yayınları, (2021).
Jean Luc Nancy, Tanrı, Adalet, Aşk, Güzellik, Monokl Yayınevi, (2012).
Julian Gill-Peterson, Histories of the Transgender Child, University of Minnesota Press, (2018).
Melanie Newbould, “When Parents Choose Gender: Intersex, Children, and the Law”, Medical Law Review, sf. 474-496 (2016).
Nurdan Gürbilek, Sessizin Payı, İstanbul Metis Yayınevi, (2021).
Özge Yücel, Tıbbi Kararlarda Özerklik Hakkının Korunması ve Hasta Talimatları, Seçkin Yayıncılık, (2018).
Sedat Sever, Çocuk ve Edebiyat, Tudem Yayınevi, (2015).
Sevra Fırıncıoğulları, Çocuk Klasiklerinde Adalet, Paradigma Akademi Yayınları, (2019).
Ropörtaj
Yaşar Kemal, Çocuklar İnsandır, Yapı Kredi Yayınları, (2018).
Derleme
Aras Güngör, Öteki Erkekler, Sel Yayıncılık, (2019).
Gökkuşağından Hikayeler, LİSTAG, (2020).
Kendimi Bildim Bileli, LİSTAG, (2020).
Çevrimiçi Yazılar
Andrea Salcedo, ‘Missouri dad’s testimony against transgender sports ban goes viral: ‘Let them have their childhoods’’, The Washington Post, (18.03.2021).
Belgin Günay, ‘Daha yolun başındayız ve bu yolculukta yoldaş olmaktan onur duyuyoruz’, KAOS GL, (23.06.2021).
Belgin Günay, ‘Hekimin değil, hakimin değil kişinin iradesi yön vermeli’, KAOS GL, (17.05.2021).
Belgin Günay, ‘Daha yolun başındayız ve bu yolculukta yoldaş olmaktan onur duyuyoruz’, KAOS GL, (23.06.2021).
Belgin Günay, İnterseks Çocuklara Tibbi Müdahaleler Çocuk İstismarıdır, KAOS GL, (23.04.2021)
Dılşa Ritsa, ‘7 Yaşındaki Trans Kız Çocuğun Davası Tüm Trans Çocukları Yakından İlgilendiriyor’, 5harfliler, (14.03.2020).
Hans Lindahl, ‘9 Young People on How They Found Out They Are Intersex’, Teen Vogue, (25.10.2019).
Jeffrey A. Singer, ‘Let Intersex Individuals Choose Their Destiny’, Cato Institute, (24.07.2019).
Organisation Intersex International Europe, #MyIntersexStory, https://myintersexstory.oiieurope.org. (2019).
Selin Gülgöz, ‘Çocuk Cinsiyetten Ne Anlar?’, 5harfliler, (26.05.2017).
Tuğçe Yılmaz, #TransÇocuklarVardır: “Biz, bizim olan hayatı istiyoruz”, 5harfliler, (31.01.2022).
Transfeminist Metinler, ‘Trans Çocukları Dinlemeden Haklarında Konuşmayın’, 5harfliler, (16.06.2020).
İzleme Önerileri
Video
Trans Çocuk Olmak: Cinsiyet Disforisi, +90, (25.06.2021). YouTube
İnterseks Olmak Ne Demek?, +90, (16.05.2019). YouTube
Cinsel Kimlik, Rayka Kumru, (15.03.2020). YouTube
Film
Can Candan (yön.) Benim Çocuğum, (2013).
Lucia Penzo (yön.) XXY, (2007).
Lukas Dhont (yön.) Girl, (2020).
Céline Sciamma (yön.). Tomboy, (2011).
Nora Fingscheidt (yön.), System Crasher, (2019).
Dizi
Sam Levinson (yön.) Euphoria, (2019).
Lauren Morelli (yön.) Tales of the City, (2019).
Dinleme Önerileri
Podcast
Medyascope, Gökkuşağı Bülteni (102): Eşcinsel ve Trans Çocuklar, Spotify
Ekin’i Büyütmek, S01E13. Yrd. Doç. Dr. Selin Gülgöz, Spotify
Michael Barbaro, A Wave of Anti-Transgender Legislation, Daily News, 20.04.2021 Apple Podcasts
Güncel Sanat İşleri
Gülsün Karamustafa, Abide ve Çocuk, (2010).