3. Bölüm
İnsan sonrası adalet: Mahkemelerde hayvanları neden, nasıl yargıladık?
Adalet Atlası’nın üçüncü bölümünde akademisyenler Cansu Muratoğlu, Emre Koyuncu ve Merve Şen ile birlikte adaleti insanın ötesine geçerek düşünüyoruz. Bölüm, oyuncu Tülin Özen’in aktarımıyla Orta Çağ’da buğday bitlerinin yargılandığı bir davayla başlıyor ve hayvan yargılamalarından yola çıkarak insanların insanolmayan varlıkları nasıl gördüğünü konuşuyoruz. Faillik ve sorumluluğu, insan sonrası (posthuman) teorisiyle genişleterek tartışıyoruz.
Birlikte yanıtını aradığımız sorular şöyle:
İnsan kendi kurduğu mahkemelerde tarih boyunca kimleri, neleri yargıladı? Hukukun öznesi olmaktan kimler, neler dışlandı? Hukuki kişilik nasıl kurgulandı? Haysiyet kimlere, nelere atfedildi? Posthümanizm nasıl bir açılım sunuyor? İnsanolmayanın aklından geçenleri bilemezken ona adil davranmak nasıl mümkün? Posthümanist yaklaşımların hukuken karşılığı mümkün olabilir mi?
Birlikte yanıtını aradığımız sorular şöyle:
İnsan kendi kurduğu mahkemelerde tarih boyunca kimleri, neleri yargıladı? Hukukun öznesi olmaktan kimler, neler dışlandı? Hukuki kişilik nasıl kurgulandı? Haysiyet kimlere, nelere atfedildi? Posthümanizm nasıl bir açılım sunuyor? İnsanolmayanın aklından geçenleri bilemezken ona adil davranmak nasıl mümkün? Posthümanist yaklaşımların hukuken karşılığı mümkün olabilir mi?
*Çeviri Notları*
Bölümde bahsi geçen Karen Barad'ın intra-action kavramının Türkçeye alternatif çevirileri şöyle:
edim-içi ilişki [Karen Barad, “Madde Hisseder, Konuşur, Acı Çeker, Arzular, Özler ve Anımsar”, (çev.) Nalan Kurunç, Öznur Karakaş, Ahmet Nüvit Bingöl, Terrabayt],
karşılıklı eylem [Karen Barad, “Madde hisseder, konuşur, acı çeker, arzular, hasret çeker ve hatırlar”, (çev.) Esra Erdoğan, Yeni Materyalizm: Görüşmeler ve Kartografier içinde, Yort, 2019)],
eylem-içi etki [Moleküler Kızıl, Antroposen Çağının Teorisi, (çev.) Cemal Yardımcı, Metis Yayınları, 2020].
Bölümde bahsi geçen Karen Barad'ın intra-action kavramının Türkçeye alternatif çevirileri şöyle:
edim-içi ilişki [Karen Barad, “Madde Hisseder, Konuşur, Acı Çeker, Arzular, Özler ve Anımsar”, (çev.) Nalan Kurunç, Öznur Karakaş, Ahmet Nüvit Bingöl, Terrabayt],
karşılıklı eylem [Karen Barad, “Madde hisseder, konuşur, acı çeker, arzular, hasret çeker ve hatırlar”, (çev.) Esra Erdoğan, Yeni Materyalizm: Görüşmeler ve Kartografier içinde, Yort, 2019)],
eylem-içi etki [Moleküler Kızıl, Antroposen Çağının Teorisi, (çev.) Cemal Yardımcı, Metis Yayınları, 2020].
Konuklar Hakkında
2012 yılından itibaren İstanbul Bilgi Üniversitesi, Genel Kamu Hukuku Kürsüsü’nde araştırma görevlisi olarak çalışan Cansu Muratoğlu, 2019 yılında kamu hukuku alanında yaptığı doktarasını tamamladı. Francisco de Vitoria’nın “Dersler” isimli kitabını yayına hazırladı ve “Tommaso d’Aquino Üzerine Ders” bölümünün çevirmenliğini yaptı. “Geçmişle Yüzleşme, İmkanlar ve İmkansızlıklar” ve Cemal Bâli Akal’la birlikte yazdığı “Modernitenin Sonunda, Yeniden Vitoria’yla” adlı iki kitabı bulunmaktadır.
Emre Koyuncu doktora derecesini 2014 yılında Purdue Üniversitesi’nde aldı. Yayınları başta hayvan çalışmaları olmak üzere çeşitli yönleriyle Foucoult, Deleuze ve Spinoza'ya yoğunlaşır. Gilles Deleuze’ün "Foucault" ve "Fark ve Tekrar" kitaplarını P. Burcu Yalım ile birlikte Türkçeye çevirmiştir. Halen Ankara Üniversitesi Felsefe Bölümü’nde çalışmaktadır.
Penn State Üniversitesi Karşılaştırmalı Edebiyat bölümünde doktora öğrencisi olan Merve Şen, edebiyat, etik ve hastalık/sağlık arasındaki ilişkiyle, insanolmayan sorusuyla, arşiv çalışmalarıyla ilgilenmektedir. Boğaziçi Üniversitesi’nde üç yıl boyunca sürdürülen Disiplinlerarası Ekolojik-Etik Karşılaşmalar’ı düzenleyen ekipte yer almıştır.
Okuma Önerileri
İnceleme
Anna Tsing, The Mushroom at the End of the World, Princeton University Press, 2017.
Bruno Latour, Biz Hiç Modern Olmadık, (çev.) İnci Uysal, Norgunk, 2008.
Cary Wolfe, What is Posthumanism, University of Minnesota Press, 2010.
Cogito, “Felsefede Hayvan Sorusu”, Sayı 80, Bahar 2015, Yapı Kredi Yayınları.
Cogito, “Yerküre Krizi ve Dönüşen İnsan,” Sayı 93, Bahar 2019, Yapı Kredi Yayınları.
Cogito, “İnsan Sonrası,” Sayı 95, Kış 2019, Yapı Kredi Yayınları.
Daniel Chamovitz, Bitkilerin Bildikleri, (çev.) Gürol Koca (haz.) Özgü Duygu Gürkan, Metis Yayınları, 2018.
Derek Ryan, Hayvan Kuramı: Eleştirel Bir Giriş, (çev.) Ayten Alkan, İletişim Yayınları, 2019.
Donna J. Haraway, Başka Yer, (çev.) Güçsal Pusar, Metis Yayınları, İstanbul, 2010.
Edward Payson Evans, The Criminal Prosecution and Capital Punishment of Animals, London: William Heinemann, 1906.
Emre Koyuncu, İktidar ve Hayvanlar: Hayvan Meselesini Foucault ile Düşünmek, Cogito 80, 86-97, 2006.
Emre Koyuncu, Yargılanan Hayvan: Hayvanların Değişen Hukuki Statüsü Üzerine Foucaultcu Mülahazalar, Şarkî 6, 172-181, 2018.
Eray Çaylı, İklimin Estetiği: Antroposen Sanatı ve Mimarlığı Üzerine Denemeler, Everest Yayınları, 2020.
Giovanni Aloi, Why Look at Plants?, Brill, 2019.
Graham Harman, Nesne Yönelimli Ontoloji, (çev.) Oğuz Karayemiş, Tellekt, 2020.
Jean Améry, Suç ve Kefaretin Ötesinde: Alt Edilmişliğin Üstesinden Gelme Denemeleri (Jenseits von Schuld und Sühne Bewältigungsversuche eines Überwältigten), (çev.) Cemal Ener, Metis Yayınları, 2005.
Karen Barad, “Madde hisseder, konuşur, acı çeker, arzular, hasret çeker ve hatırlar,” (çev.) Esra Erdoğan, Yeni Materyalizm: Görüşmeler ve Kartografier içinde, Yort, 2019.
Katherine Hayles, How We Became Posthuman, The University of Chicago Press, 1999.
Michael Marder, Plant-Thinking: A Philosophy of Vegetal Life, Colombia University Press, 2013.
Oxana Timofeeva, Hayvanların Tarihi, (çev.) Barış Engin Aksoy, Kolektif Kitap, 2018.
Özlem Güçlü, “Tavşanların Gözünden Tavşanlar Dahil: Başka Türlü Bir Berlin Duvarı Belgeseli”, sinecine, 2019.
Özlem Güçlü, “Hayvanın Felaketi, Manzaradan Lekelere: Hayırsızada,” Kebikeç, 2018.
Philip K. Dick, Androidler Elektrikli Koyun Düşler mi?, (çev.) Nur Yener, Alfa Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 2020.
Rosi Braidotti, İnsan Sonrası, (çev.) Öznur Karakaş, Kolektif, 2015.
Serpil Oppermann, “From Posthumanism to Posthuman Ecocriticim,” Relations, 2016.
Sezai Ozan Zeybek, Türkiye’nin Yakın Tarihinde Hayvanlar, Nota Bene, 2020.
Timothy Morton, Hipernesneler, (çev.) Bilge Demirtaş, Tellekt, 2020.
Vinciane Despret, Doğru Soruları Sorsaydık Hayvanlar Ne Söylerdi?, (çev.) Ahmet Nüvit Bingöl, İstanbul: Tellekt, 2019.
Çevrimiçi Yayın
Anat Pick, “Why Not Look at Animals?,” Necsus, 2015.
Ezgi Hamzaçebi & Merve Şen, “Varlık’a bir yanıt: Posthümanizm* ve gözden kaçan imkânlar,” k24, 2019.
Karen Barad, “Madde Hisseder, Konuşur, Acı Çeker, Arzular, Özler ve Anımsar,” (çev. Nalan Kurunç, Öznur Karakaş, Ahmet Nüvit Bingöl ), Terrabayt.
Sibel Yardımcı, "Hepimiz Likeniz! Feminist Yaşam ve Dünyayla Akrabalık," e-skop, 2020.
İzleme Önerileri
Film
Bear 71, 2012, yön. Jeremy Mendes, Leanne Allison, 30'.
Blade Runner, 1982, yön. Ridley Scott, 117'.
Chienne d'histoire (Hayırsız Ada), 2010, yön. Serge Avedikian, 15'.
The Hour of the Pig,1993, yön. Leslie Megahey, 112'.
Królik po berlinsku (Berlin Usulü Tavşan), 2009, yön. Bartosz Konopka, 52'.
Taşkafa: Bir Sokak Hikâyesi, 2013, yön. Andrea Luka Zimmerman, 66'.
Dinleme Önerileri
Podcast
Havadan Sudan (Sezai Ozan Zeybek & Hilal Alkan)
Türlerin Yaşam Hakkı (Işıl Karaelmas & Melike Dirikoç)
Başıbozuk Felsefe Muhabbetleri (Oğuz Karayemiş)
2012 yılından itibaren İstanbul Bilgi Üniversitesi, Genel Kamu Hukuku Kürsüsü’nde araştırma görevlisi olarak çalışan Cansu Muratoğlu, 2019 yılında kamu hukuku alanında yaptığı doktarasını tamamladı. Francisco de Vitoria’nın “Dersler” isimli kitabını yayına hazırladı ve “Tommaso d’Aquino Üzerine Ders” bölümünün çevirmenliğini yaptı. “Geçmişle Yüzleşme, İmkanlar ve İmkansızlıklar” ve Cemal Bâli Akal’la birlikte yazdığı “Modernitenin Sonunda, Yeniden Vitoria’yla” adlı iki kitabı bulunmaktadır.
Emre Koyuncu doktora derecesini 2014 yılında Purdue Üniversitesi’nde aldı. Yayınları başta hayvan çalışmaları olmak üzere çeşitli yönleriyle Foucoult, Deleuze ve Spinoza'ya yoğunlaşır. Gilles Deleuze’ün "Foucault" ve "Fark ve Tekrar" kitaplarını P. Burcu Yalım ile birlikte Türkçeye çevirmiştir. Halen Ankara Üniversitesi Felsefe Bölümü’nde çalışmaktadır.
Penn State Üniversitesi Karşılaştırmalı Edebiyat bölümünde doktora öğrencisi olan Merve Şen, edebiyat, etik ve hastalık/sağlık arasındaki ilişkiyle, insanolmayan sorusuyla, arşiv çalışmalarıyla ilgilenmektedir. Boğaziçi Üniversitesi’nde üç yıl boyunca sürdürülen Disiplinlerarası Ekolojik-Etik Karşılaşmalar’ı düzenleyen ekipte yer almıştır.
Okuma Önerileri
İnceleme
Anna Tsing, The Mushroom at the End of the World, Princeton University Press, 2017.
Bruno Latour, Biz Hiç Modern Olmadık, (çev.) İnci Uysal, Norgunk, 2008.
Cary Wolfe, What is Posthumanism, University of Minnesota Press, 2010.
Cogito, “Felsefede Hayvan Sorusu”, Sayı 80, Bahar 2015, Yapı Kredi Yayınları.
Cogito, “Yerküre Krizi ve Dönüşen İnsan,” Sayı 93, Bahar 2019, Yapı Kredi Yayınları.
Cogito, “İnsan Sonrası,” Sayı 95, Kış 2019, Yapı Kredi Yayınları.
Daniel Chamovitz, Bitkilerin Bildikleri, (çev.) Gürol Koca (haz.) Özgü Duygu Gürkan, Metis Yayınları, 2018.
Derek Ryan, Hayvan Kuramı: Eleştirel Bir Giriş, (çev.) Ayten Alkan, İletişim Yayınları, 2019.
Donna J. Haraway, Başka Yer, (çev.) Güçsal Pusar, Metis Yayınları, İstanbul, 2010.
Edward Payson Evans, The Criminal Prosecution and Capital Punishment of Animals, London: William Heinemann, 1906.
Emre Koyuncu, İktidar ve Hayvanlar: Hayvan Meselesini Foucault ile Düşünmek, Cogito 80, 86-97, 2006.
Emre Koyuncu, Yargılanan Hayvan: Hayvanların Değişen Hukuki Statüsü Üzerine Foucaultcu Mülahazalar, Şarkî 6, 172-181, 2018.
Eray Çaylı, İklimin Estetiği: Antroposen Sanatı ve Mimarlığı Üzerine Denemeler, Everest Yayınları, 2020.
Giovanni Aloi, Why Look at Plants?, Brill, 2019.
Graham Harman, Nesne Yönelimli Ontoloji, (çev.) Oğuz Karayemiş, Tellekt, 2020.
Jean Améry, Suç ve Kefaretin Ötesinde: Alt Edilmişliğin Üstesinden Gelme Denemeleri (Jenseits von Schuld und Sühne Bewältigungsversuche eines Überwältigten), (çev.) Cemal Ener, Metis Yayınları, 2005.
Karen Barad, “Madde hisseder, konuşur, acı çeker, arzular, hasret çeker ve hatırlar,” (çev.) Esra Erdoğan, Yeni Materyalizm: Görüşmeler ve Kartografier içinde, Yort, 2019.
Katherine Hayles, How We Became Posthuman, The University of Chicago Press, 1999.
Michael Marder, Plant-Thinking: A Philosophy of Vegetal Life, Colombia University Press, 2013.
Oxana Timofeeva, Hayvanların Tarihi, (çev.) Barış Engin Aksoy, Kolektif Kitap, 2018.
Özlem Güçlü, “Tavşanların Gözünden Tavşanlar Dahil: Başka Türlü Bir Berlin Duvarı Belgeseli”, sinecine, 2019.
Özlem Güçlü, “Hayvanın Felaketi, Manzaradan Lekelere: Hayırsızada,” Kebikeç, 2018.
Philip K. Dick, Androidler Elektrikli Koyun Düşler mi?, (çev.) Nur Yener, Alfa Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 2020.
Rosi Braidotti, İnsan Sonrası, (çev.) Öznur Karakaş, Kolektif, 2015.
Serpil Oppermann, “From Posthumanism to Posthuman Ecocriticim,” Relations, 2016.
Sezai Ozan Zeybek, Türkiye’nin Yakın Tarihinde Hayvanlar, Nota Bene, 2020.
Timothy Morton, Hipernesneler, (çev.) Bilge Demirtaş, Tellekt, 2020.
Vinciane Despret, Doğru Soruları Sorsaydık Hayvanlar Ne Söylerdi?, (çev.) Ahmet Nüvit Bingöl, İstanbul: Tellekt, 2019.
Çevrimiçi Yayın
Anat Pick, “Why Not Look at Animals?,” Necsus, 2015.
Ezgi Hamzaçebi & Merve Şen, “Varlık’a bir yanıt: Posthümanizm* ve gözden kaçan imkânlar,” k24, 2019.
Karen Barad, “Madde Hisseder, Konuşur, Acı Çeker, Arzular, Özler ve Anımsar,” (çev. Nalan Kurunç, Öznur Karakaş, Ahmet Nüvit Bingöl ), Terrabayt.
Sibel Yardımcı, "Hepimiz Likeniz! Feminist Yaşam ve Dünyayla Akrabalık," e-skop, 2020.
İzleme Önerileri
Film
Bear 71, 2012, yön. Jeremy Mendes, Leanne Allison, 30'.
Blade Runner, 1982, yön. Ridley Scott, 117'.
Chienne d'histoire (Hayırsız Ada), 2010, yön. Serge Avedikian, 15'.
The Hour of the Pig,1993, yön. Leslie Megahey, 112'.
Królik po berlinsku (Berlin Usulü Tavşan), 2009, yön. Bartosz Konopka, 52'.
Taşkafa: Bir Sokak Hikâyesi, 2013, yön. Andrea Luka Zimmerman, 66'.
Dinleme Önerileri
Podcast
Havadan Sudan (Sezai Ozan Zeybek & Hilal Alkan)
Türlerin Yaşam Hakkı (Işıl Karaelmas & Melike Dirikoç)
Başıbozuk Felsefe Muhabbetleri (Oğuz Karayemiş)