2. Bölüm
Adalet Duygusu: Adil olana nasıl karar veriyoruz?
Adalet Atlası’nın bu bölümünde Melek Göregenli ve Ozan Erözden ile sosyal psikoloji ve nörobilimden yola çıkarak insanın adil olana nasıl karar verdiğini konuşuyoruz.
Birlikte yanıtını aradığımız sorular şöyle:
İnsanı, hayvanlardan ayrıştıran cezalandırma biçimleri ne? Bir cezanın adil olduğuna neye göre karar veriyoruz? Adil dünya inancı ne demek? Adaletsiz olana karşı insanın harekete geçip geçmediğini ne belirliyor?
Birlikte yanıtını aradığımız sorular şöyle:
İnsanı, hayvanlardan ayrıştıran cezalandırma biçimleri ne? Bir cezanın adil olduğuna neye göre karar veriyoruz? Adil dünya inancı ne demek? Adaletsiz olana karşı insanın harekete geçip geçmediğini ne belirliyor?
Konuklar hakkında
Melek Göregenli'nin Çevre Psikolojisi, Kültürlerarası Psikoloji ve Politik Psikoloji alanlarında ulusal ve uluslararası düzeyde yayınlanmış çok sayıda kitap ve makaleleri bulunmaktadır. Şiddet ve İşkence'nin meşrulaştırılmasının sosyal psikolojik arka planını anlamaya yönelik İzmir ve Diyarbakır'da yapılmış alan araştırmalarına dayanan çalışmaları yayınlanan Göregenli, son dönemde, muhafazakarlığın sosyal psikolojik dinamikleri üzerine çalışmalar sürdürmektedir.
Hukuk felsefesi ve sosyolojisi dalında öğretim üyesi olan Ozan Erözden’in devlet kuramı, milliyetçilik kuramları, insan hakları, demokrasiye geçiş süreci adaleti ve hukuk felsefesi konularında Türkçe ve yabancı dillerde yayınları vardır. Erözden son yıllarda hukuk kuramı alanındaki çalışmalarını nörobilim perspektifiyle yürütüyor.
Okuma Önerileri
İnceleme
Cemal Bali Akal, Beyaz Perdede Kirli Yargılama, Zoe Kitap, 2019.
Cemal Bali Akal, Burası Tanzanya mı Karanfil?, Dost Kitabevi, 2011.
Edouard Machery & Ron Mallon, (2010). “Evolution of Morality”, The Moral Psychology Handbook (ed. Doris, J.M.), Oxford: Oxford University Press, 3-47.
Frank Krueger & Morris Hoffman, (2016). “The Emerging Neuroscience of Third-Party Punishment”, Trends in Neurosciences Vol. 39 (8): 499-501.
Joseph Henrich, (2003). “The cultural and genetic evolution of human cooperation”, P. Hammerstein (ed.), Genetic and Cultural Evolution of Cooperation, Cambridge, MA: MIT Press, 445–468.
Joseph Henrich & Robert Boyd (2001). “Why People Punish Defectors: Weak conformist transmission can stabilize costly enforcement of norms in cooperative dilemmas.” Journal of Theoretical Biology vol. 208, 79-89.
Joshua W.Buckholtz, Christopher L. Asplund, Paul E. Dux, David H. Zald, John C. Gore, Owen D. Jones, & Joshua W. Buckholtz & René Marois (2012), “The roots of modern justice: cognitive and neural foundations of social norms and their enforcement”, Nature Neuroscience 15(5): 655-61.
Katrin Riedl, Keith Jensen, Josep Call & Michael Tomaselloa, (2012). “No third-party punishment in chimpanzees”, PNAS, vol. 109 (37), 14824–14829.
Nichola J. Raihani, Alex Thornton & Redouan Bshary, (2012). “Punishment and cooperation in nature”, Trends in Ecology and Evolution, Vol. 27, No. 5, 288-295.
Ozan Erözden, “Adaletin Doğası: Cezalandırmanın Nörobiyolojisi”, Phanomeniea, sayı 1 (2020), s. 95-126.
René Marois (2008), “The Neural Correlates of Third-Party Punishment”, Neuron vol. 60, 930–940 .
Morris B. Hoffman, The Punisher's Brain: The Evolution of Judge and Jury, Cambridge University Press, 2015.
Robert Boyd & Peter J. Richerson, “Punishment allows the evolution of cooperation (or anything else) in sizable groups”, Ethology and Sociobiology, 13, (1992), 171-195.
Robert Boyd, Herbert Gintis, Samuel Bowles & Peter J. Richerson (2003), “The evolution of altruistic punishment”, PNAS, vol. 100, pp. 3531-3535.
Samuel Bowles & Herbert Gintis (2003). ‘Origins of Human Cooperation’, P. Hammerstein (ed.) Genetic and Cultural Evolution of Cooperation, Cambridge,MA: MIT Press, 429-443.
Şule Güney ve Hasan Galip Bahçekapılı, “İnsanlarda Özgeci İşbirliğinin Psikolojik ve Beyinsel Temelleri”, Türk Psikoloji Yazıları, Haziran 2010, 13 (25), 29-38.
Tim Clutton-Brock & Geoff A. Parker (1995), Punishment in animal societies, Nature, vol. 373, 209–216.
Nöroblog Yazıları
Nörohukuk: Beyin nasıl ceza veriyor?
Beynimiz dünyayı neden biz ve onlar şeklinde görüyor
Adalet yoksa oyun da yok: Hayvanlarda adalet duygusu
Oldukça iyi evrimleşmiş sosyal bir beceri: Dedikodu
Beynimizde bir ahlak merkezi bulunuyor mu?
Ahlaki ihlaller tiksinti ve öfkeye sebep oluyor
Edebiyat
F. Dostoyevski, Suç ve Ceza
H.G. Wells, Dr. Moreau’nun Adası
İzleme Önerileri
Film
Dr. Moreau’nun Adası, 1996, yön. John Frankenheimer, 96'
Melek Göregenli'nin Çevre Psikolojisi, Kültürlerarası Psikoloji ve Politik Psikoloji alanlarında ulusal ve uluslararası düzeyde yayınlanmış çok sayıda kitap ve makaleleri bulunmaktadır. Şiddet ve İşkence'nin meşrulaştırılmasının sosyal psikolojik arka planını anlamaya yönelik İzmir ve Diyarbakır'da yapılmış alan araştırmalarına dayanan çalışmaları yayınlanan Göregenli, son dönemde, muhafazakarlığın sosyal psikolojik dinamikleri üzerine çalışmalar sürdürmektedir.
Hukuk felsefesi ve sosyolojisi dalında öğretim üyesi olan Ozan Erözden’in devlet kuramı, milliyetçilik kuramları, insan hakları, demokrasiye geçiş süreci adaleti ve hukuk felsefesi konularında Türkçe ve yabancı dillerde yayınları vardır. Erözden son yıllarda hukuk kuramı alanındaki çalışmalarını nörobilim perspektifiyle yürütüyor.
Okuma Önerileri
İnceleme
Cemal Bali Akal, Beyaz Perdede Kirli Yargılama, Zoe Kitap, 2019.
Cemal Bali Akal, Burası Tanzanya mı Karanfil?, Dost Kitabevi, 2011.
Edouard Machery & Ron Mallon, (2010). “Evolution of Morality”, The Moral Psychology Handbook (ed. Doris, J.M.), Oxford: Oxford University Press, 3-47.
Frank Krueger & Morris Hoffman, (2016). “The Emerging Neuroscience of Third-Party Punishment”, Trends in Neurosciences Vol. 39 (8): 499-501.
Joseph Henrich, (2003). “The cultural and genetic evolution of human cooperation”, P. Hammerstein (ed.), Genetic and Cultural Evolution of Cooperation, Cambridge, MA: MIT Press, 445–468.
Joseph Henrich & Robert Boyd (2001). “Why People Punish Defectors: Weak conformist transmission can stabilize costly enforcement of norms in cooperative dilemmas.” Journal of Theoretical Biology vol. 208, 79-89.
Joshua W.Buckholtz, Christopher L. Asplund, Paul E. Dux, David H. Zald, John C. Gore, Owen D. Jones, & Joshua W. Buckholtz & René Marois (2012), “The roots of modern justice: cognitive and neural foundations of social norms and their enforcement”, Nature Neuroscience 15(5): 655-61.
Katrin Riedl, Keith Jensen, Josep Call & Michael Tomaselloa, (2012). “No third-party punishment in chimpanzees”, PNAS, vol. 109 (37), 14824–14829.
Nichola J. Raihani, Alex Thornton & Redouan Bshary, (2012). “Punishment and cooperation in nature”, Trends in Ecology and Evolution, Vol. 27, No. 5, 288-295.
Ozan Erözden, “Adaletin Doğası: Cezalandırmanın Nörobiyolojisi”, Phanomeniea, sayı 1 (2020), s. 95-126.
René Marois (2008), “The Neural Correlates of Third-Party Punishment”, Neuron vol. 60, 930–940 .
Morris B. Hoffman, The Punisher's Brain: The Evolution of Judge and Jury, Cambridge University Press, 2015.
Robert Boyd & Peter J. Richerson, “Punishment allows the evolution of cooperation (or anything else) in sizable groups”, Ethology and Sociobiology, 13, (1992), 171-195.
Robert Boyd, Herbert Gintis, Samuel Bowles & Peter J. Richerson (2003), “The evolution of altruistic punishment”, PNAS, vol. 100, pp. 3531-3535.
Samuel Bowles & Herbert Gintis (2003). ‘Origins of Human Cooperation’, P. Hammerstein (ed.) Genetic and Cultural Evolution of Cooperation, Cambridge,MA: MIT Press, 429-443.
Şule Güney ve Hasan Galip Bahçekapılı, “İnsanlarda Özgeci İşbirliğinin Psikolojik ve Beyinsel Temelleri”, Türk Psikoloji Yazıları, Haziran 2010, 13 (25), 29-38.
Tim Clutton-Brock & Geoff A. Parker (1995), Punishment in animal societies, Nature, vol. 373, 209–216.
Nöroblog Yazıları
Nörohukuk: Beyin nasıl ceza veriyor?
Beynimiz dünyayı neden biz ve onlar şeklinde görüyor
Adalet yoksa oyun da yok: Hayvanlarda adalet duygusu
Oldukça iyi evrimleşmiş sosyal bir beceri: Dedikodu
Beynimizde bir ahlak merkezi bulunuyor mu?
Ahlaki ihlaller tiksinti ve öfkeye sebep oluyor
Edebiyat
F. Dostoyevski, Suç ve Ceza
H.G. Wells, Dr. Moreau’nun Adası
İzleme Önerileri
Film
Dr. Moreau’nun Adası, 1996, yön. John Frankenheimer, 96'